سید خراسانی

گر ز راه  اصلیت  افتاد  گذر

                                                               شهر  ما  اقلید  را  بنما  نظر

گر ز شیرازت به تهران مقصد است

                                                                  انشعاب از راه سورمق سرحد است

راه کوتاهی بی شیب و فراز

                                                                فصل گرما خوش هوا و دلنواز

چون درخت و باغها گردد پدید

                                                              مدخل شهری است نام اقلید

*بسمه تعالی*

درباره واژه اقلید گمانهایی چند وجود دارد اما گمانی که بیشتر تاریخ نویسان نسبت به آن اتفاق نظر دارند،این واژه همانا عربی شده واژه کلید است. در گویش مردم نیز به صورت کلید هنوز به کار می‌‌رود که گونه‌ای از واژه اکلیل است.) از آنجا که اقلید ششمین شهر مرتفع ایران و مرتفع‌ترین شهر استان فارس به شمار می‌‌رود تا جایی که این ارتفاعات به علت مشرف بودن و جایگاه فلاتی شکل آن بر سرزمین فارس در ادوار گذشته بوده، موقعیت و تسلط خاص دفاعی داشته و دارای پایگاه نظامی بوده، به گونه‌ای که فتح آن به منزله تصرف تمام خاک فارس بشمار می‌‌آمده است و بدین ســبب آن را کلــید فارس گفته اند

*علت نامگذاری:

اقلید بزرگترین شهرستان از نظر جمعیت در شمال فارس است. درباره واژه اقلید گمانهایی چند وجود دارد اما گمانی که بیشتر تاریخ نویسان نسبت به آن اتفاق نظر دارند،این واژه همانا عربی شده واژه کلید است. در گویش مردم نیز به صورت کلید و کلیل هنوز به کار می‌رود که گونه‌ای از واژه اکلیل است. اقلید کلمه ای عربی و به معنی کلید واحتمالاکلید یک کلمه یونانی می‌باشد. این شهر به دروازه و کلید گشایش و فتح فارس مشهور بوده و درگذشته یکی از بلاد مهم به شمار می‌رفته است. کلید به مرور زمان به کلیل و بعد به اقلید تغییر نام پیدا نمود و هنوزهم عده‌ای به آن کلیل می گویند و مفهوم مجازی آن، کلید گشایش سرزمین فارس است. به این معنی که هر کس می خواسته فارس را فتح کند، اول بایستی اقلید را فتح کند. اقلید شهر کهن سالی است و در دوران های پیش از اسلام منطقه آبادی بوده است. هم اکنون ازدوران ساسانیان چند اثر ارزنده در اقلید و پیرامون آن وجود دارد که حوض دختر گبر با سنگ نوشته پهلوی اش یکی از آن هاست. در فارسنامه ابن بلخی درباره اقلید چنین نوشته شده است : « اقلید شهرکی کوچک است و حصاری دارد و جامع و منبردارد و هوای آن در سردسیر معتدل است و درست، آب آن خوش است و روان، [ و در آن ] میوه باشد از هر نوعی ... ». هم چنین در فارسنامه ناصری نیز درباره اقلید چنین می خوانیم : « اقلید در دامنه کوهای زاگرس قرار دارد. رودخانه از میان آن جاری است در دو جانب این رودخانه باغ های پر از درختان سردسیری است مکانی با صفا و نزهت گاهی دلگشا است.اقلید دارای دانشگاه آزاد و آموزشکده دختران. کارخانه‌های قند واگن سازی الکل سازی بلی اتیلن آرد شیرپاستوریزه و... می‌باشد.

*زبان:

زبان رایج مردم شهرستان فارسی است. بخاطر وجود طوایف مختلف عشایر در نیمی از سال که جمعیت آنها بالغ بر 40 هزار نفر می‌رسد زبان ترکی قشقایی و عرب باصری نیز رایج است تعدادی از این عشایر هم بعضاً در روستاها و مرکز شهر ساکن هستند.

*موقعیت جغرافیایی و اقلیمی:

شهرستان اقلید با وسعت 7054 کیلومتر مربع قریب به 7/5 درصد کل مساحت خاکی استان فارس را به خود اختصاص داده است. این شهرستان دارای دو نقطه شهری اقلید و صد و سه بخش، 9 دهستان و 80 روستا می‌باشد و در محدوده جغرافیایی 52 درجه و 55 دقیقه طول شرقی و 31 درجه و 13 دقیقه عرض شمالی قرار گرفته است. از شمال به شهرستان آباده، از جنوب به شهرستان‌های مرودشت و سپیدان، از شرق به شهرستان خرمبید و از غرب به استان‌های اصفهان و کهکیلویه و بویراحمد محدود می‌شود. مهمترین دشت‌های این شهرستان عبارتند از: دشت خسروشیرین، دشت بکان، دشت نمدان، مهمترین کوههای شهرستان نیز عبارتند از: 1-کوه آب سیاه، 2-رشته کوه سفید (کوه بل بلندترین قله آن است)، 3-کوه بکان.

رودخانه سفید ، رودخانه گاوگدار و رودخانه شادکام مهمترین رودخانه‌های شهرستان بوده و دریاچه نیز با مساحت میانگین 23 کیلومتر مربع (در سال‌های پر باران حداکثر 48 کیلومتر مربع و در سال‌های خشک حداکثر 5 کیلومتر مربع واقع در دشت نمدان یکی از دریاچه‌های طبیعی آب شیرین فارس است و با وجود عمق ناچیز از نظر زیست‌محیطی و جذب پرندگان مهاجر اهمیت زیادی دارد.

شهرستان اقلید جزء مناطق کوهستانی و مرتفع کشور به شمار می‌رود. ارتفاعات آن دنباله سلسله جبال زاگرس بوده و حداکثر ارتفاع آن از سطح دریا 3943 متر بنام کوه بل در جنوب اقلید است.

دارای زمستان‌های سردو تابستان‌های معتدل می‌باشد. حداکثر درجه حرارت برابر با 37 درجه سانتیگراد و حداقل آن 22- درجه سانتیگراد در سردترین ماه سال است. متوسط بارندگی سالیانه در این شهرستان بین 330-300 میلی‌متر در مرکز شهر و روستاها و 600-400 میلیمتر در ارتفاعات است. این شهرستان یکی از نواحیی بادخیز استان بوده و اکثر مواقع سال سرعت باد قابل ملاحظه است. بنابر گزارشات واصله سرعت باد به 160 کیلومتر در ساعت نیز رسیده است.

*وضعیت فرهنگی و اجتماعی:

ویژگی‌های جمعیتی: بر اساس جدیدترین آمار و ذکر سال آماربرداری